کانی شناسی(جواهرشناسی) در دیوان انوری

دیوان اشعار انوری، از سخنوران و دانشمندان نامدار سدة ششم، حاوی دانش‌های زمانة اوست. سخن‌سرای ابیورد، برای عرضة تصاویر تازة خود، به علوم رایج زمانه‌اش از جمله «کانی شناسی »، توجّه ویژه‌ای داشته و به نکات بسیاری از این دانش اشاره کرده است، تنها خاقانی را می‌توان از شاعران بزرگی دانست که در این زمینه با او برابری می‌کند. در این نوشتار، مقصود، کانی‌شناسی از نظر قدماست که شامل کانی‌ها، فلزها ، شبه فلزات و ئیدروکربورها می‌شده است. ابتدا سخن انوری دربارة هر گوهرِ کانی، از صفات و خواص و ... مطرح شده و سپس پنداشت‌های دانشمندان و کانی‌شناسان گذشته مطرح گردیده است؛ همچنین سعی شده با بهره‌گیری از قدیمی‌ترین و معتبرترین کتب در دسترس، ثابت گردد که آنچه انوری دربارة کانی­ها گفته، صرفاً به قصد بلاغت نبوده، و دانش جواهرشناسی آن روزگار هم سخنان انوری را تأیید می‌کند؛ البتّه اندکی از باورداشت‌های قدما، از دید امروزی­ها اشتباه و غیرقابل‌قبول است